ŞİRKETLER HUKUKU

Şirket Birleşme ve Devralma Süreci: Hukuki Çerçeve

I. Giriş
Şirket birleşme ve devralma işlemleri, modern ticaret hayatının en önemli stratejik adımlarından biridir. Küreselleşen ekonomi ve rekabet koşulları içerisinde şirketler, büyüme ve güçlenme amacıyla birleşme veya devralma yöntemlerini tercih etmektedir. Türkiye’de de özellikle son yıllarda yabancı yatırımcıların ilgisiyle birleşme ve devralma (M&A - Mergers & Acquisitions) süreçleri büyük ivme kazanmıştır.

Birleşme ve devralmalar, sadece şirketlerin mali büyümesini değil; aynı zamanda sektörlerdeki rekabet dengesini, iş gücü yapısını, vergi yükümlülüklerini ve pay sahiplerinin haklarını da doğrudan etkileyen hukuki sonuçlar doğurur. Bu nedenle, birleşme ve devralma süreci yalnızca ticari bir karar değil, aynı zamanda ciddi bir hukuki süreçtir.

II. Hukuki Dayanak
Türkiye’de şirket birleşme ve devralmaları, başta Türk Ticaret Kanunu (TTK) olmak üzere çeşitli mevzuatlarla düzenlenmiştir.
- Türk Ticaret Kanunu (TTK): Şirketlerin birleşme, bölünme ve tür değiştirme hükümleri detaylı olarak düzenlenmiştir.
- Sermaye Piyasası Kanunu: Halka açık şirketlerin birleşme ve devralma süreçleri için özel hükümler içerir.
- Rekabetin Korunması Hakkında Kanun: Pazar payı ve rekabet açısından önem taşıyan birleşmeler Rekabet Kurumu’nun onayına tabidir.
- Vergi Mevzuatı: Kurumlar Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu ve Gelir Vergisi Kanunu kapsamında birleşme ve devralmaların vergisel boyutu düzenlenmiştir.

Bunların yanı sıra iş hukuku, borçlar hukuku ve özel sektör mevzuatları da birleşme ve devralma sürecinde dikkate alınmaktadır.

III. Şirket Birleşme ve Devralma Türleri
Birleşme ve devralmalar çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir:
- Tam Birleşme: Birden fazla şirketin tüm malvarlıklarını bir araya getirerek yeni bir şirket kurmasıdır.
- Devralma Yoluyla Birleşme: Bir şirketin malvarlığının başka bir şirkete devredilmesi ve devrolunan şirketin sona ermesidir.
- Yatay Birleşme: Aynı sektörde faaliyet gösteren iki şirketin birleşmesidir.
- Dikey Birleşme: Üretim zincirinin farklı aşamalarında faaliyet gösteren şirketlerin birleşmesidir.
- Konglomerat Birleşme: Farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin birleşmesidir.

Her birleşme türünün şirket yapısı, rekabet koşulları ve hukuki süreçler bakımından farklı sonuçları bulunmaktadır.

IV. Birleşme Süreci
Birleşme süreci birkaç aşamadan oluşur:

1. Hazırlık Aşaması: Taraf şirketler, birleşme niyetlerini belirledikten sonra hukuki ve mali açıdan due diligence (inceleme) süreci yürütür. Bu süreçte şirketlerin borçları, alacakları, iş sözleşmeleri, lisansları ve vergi yükümlülükleri incelenir.
2. Birleşme Sözleşmesi: Birleşme sözleşmesi, birleşmenin en kritik aşamasıdır. Bu sözleşmede; şirketlerin unvanları, merkezleri, birleşme şekli, pay değişim oranları, devir bilançoları ve ortakların hakları yer alır.
3. Genel Kurul Onayı: Birleşme sözleşmesi taraf şirketlerin genel kurullarında onaylanır. Anonim şirketlerde imtiyazlı pay sahiplerinin hakları da dikkate alınır. Limited şirketlerde ise ortaklar kurulu kararı aranır.
4. Tescil ve İlan: Onaylanan birleşme kararı ticaret siciline tescil edilir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan olunur. Tescil ile birlikte birleşme hüküm doğurur.

V. Devralma Süreci
Devralma, bir şirketin malvarlığının başka bir şirkete geçmesiyle gerçekleşir. Bu durumda devrolunan şirket sona ererken devralan şirket varlığını sürdürür.

Devralma sürecinde özellikle şu hususlar önemlidir:
- Ortakların Hakları: Devralma sırasında ortaklara yeni pay verilmesi gerekebilir.
- Alacaklıların Korunması: Devralma işlemi alacaklılara ilan edilerek itiraz hakları tanınır.
- İşçilerin Hakları: İş Kanunu gereği, devralma halinde işçilerin mevcut hakları korunur ve iş sözleşmeleri devralan şirkete geçer.

VI. Vergisel ve Mali Sonuçlar
Birleşme ve devralmaların vergi boyutu son derece önemlidir:
- Kurumlar Vergisi: Devir ve birleşme işlemleri vergisel açıdan genellikle vergisiz yapılabilmektedir. Ancak bu durum için kanunda öngörülen şartların yerine getirilmesi gerekir.
- KDV: Malvarlığı devri çoğu durumda KDV’den istisnadır.
- Mali Tablolar: Birleşme sonrası şirketlerin mali tabloları yeniden düzenlenir ve ortaklara raporlanır.

Vergisel avantajlar ancak doğru hukuki yapılandırma ve uzman desteğiyle sağlanabilmektedir.

VII. Rekabet Hukuku Boyutu
Bazı birleşme ve devralmalar, Rekabet Kurumu’nun iznine tabidir. Belirli eşik değerlerini aşan birleşme ve devralmalar için bildirim zorunludur. Kurum, bu süreçte birleşmenin piyasadaki rekabeti bozup bozmayacağını inceler.

Rekabet Kurumu, birleşme ve devralmayı:
- Onaylayabilir,
- Şartlı onay verebilir,
- Veya işlemi yasaklayabilir.

VIII. Yargıtay Kararları ve Uygulama
Yargıtay içtihatları birleşme ve devralma sürecine ışık tutmaktadır. Özellikle birleşme sözleşmelerinin geçerliliği, ortakların itiraz hakları, alacaklıların korunması ve pay değişim oranlarının belirlenmesi gibi konularda Yargıtay kararları uygulamaya yön vermektedir.

IX. Avukatın Rolü
Birleşme ve devralma süreçleri, teknik ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu nedenle sürecin profesyonelce yürütülmesi için avukat desteği kritik öneme sahiptir. Avukatın rolü şunları kapsar:
- Due diligence raporlarının hazırlanması,
- Birleşme ve devralma sözleşmelerinin hazırlanması,
- Rekabet Kurumu ve Ticaret Sicili işlemlerinin yürütülmesi,
- Ortakların haklarının korunması.

Avukat desteği olmadan yapılan birleşme ve devralma işlemleri, ileride ciddi hukuki ve mali sorunlara yol açabilmektedir.

X. Sonuç
Şirket birleşme ve devralmaları, şirketlerin büyümesi, sektörlerin gelişmesi ve ekonomik rekabetin sağlanması açısından büyük önem taşır. Ancak bu süreç, yalnızca ticari bir karar olmayıp aynı zamanda ciddi bir hukuki süreçtir. Türk Ticaret Kanunu, vergi mevzuatı ve rekabet kuralları çerçevesinde yürütülmesi gereken birleşme ve devralma işlemleri, uzman avukat ve mali müşavir desteği ile en sağlıklı şekilde gerçekleştirilebilir.

XI. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• Şirket birleşmesi ne kadar sürer?

Genellikle birkaç ay ile bir yıl arasında sonuçlanır. Süre, şirketlerin büyüklüğüne ve yapılacak incelemelere bağlıdır.

• Devralmada işçilerin durumu ne olur?

İşçilerin hakları korunur ve iş sözleşmeleri devralan şirkete geçer.

• Birleşmede ortakların hakları nasıl korunur?

Ortaklara yeni pay verilerek veya nakit ödeme yapılarak hakları güvence altına alınır.

• Rekabet Kurumu’na başvuru zorunlu mu?

Eşik değerleri aşan birleşme ve devralmalar için Rekabet Kurumu’na başvuru zorunludur.

• Vergi avantajları var mı?

Kanunda öngörülen şartların sağlanması halinde kurumlar vergisi ve KDV açısından önemli vergi avantajları bulunmaktadır.

Hukuki sorunlarınızda yanınızdayız.
Sorularınızı bize iletmek veya danışmanlık almak için hemen iletişime geçebilirsiniz.

E-posta: [email protected]
WhatsApp: 0539 439 56 08

T&G Hukuk Danışmanlık olarak profesyonel, hızlı ve güvenilir çözümler sunuyoruz.

“Bu içerik yalnızca genel bilgilendirme amacı taşımaktadır; somut olaylarınıza ilişkin hukuki değerlendirme için mutlaka avukatınıza danışınız.”