MARKA VE MODA HUKUKU

Türkiye’de Moda Markası Kurmak İçin Hukuki Gereklilikler: Girişimciler İçin Kapsamlı Rehber

Giriş

Moda sektörü; yaratım, tedarik ve satış döngüsünün çok hızlı aktığı; fikri mülkiyet, tüketici, vergi ve iş hukuku gibi pek çok alanın iç içe geçtiği bir ekosistemdir. Bir giyim markası kurarken yalnızca tasarım ve üretim süreçlerine odaklanmak, hukuki çerçeveyi eksik bırakır. Oysa sağlam bir hukuki altyapı; markanızı rakiplerden ayırır, yatırım ve büyüme aşamalarında riskleri düşürür, olası uyuşmazlıklarda elinizi güçlendirir. Bu kapsamlı rehber; şirket kuruluşundan marka ve tasarım tesciline, e‑ticaret ve KVKK uyumundan reklam, iş ve vergi hukukuna kadar tüm temel başlıkları adım adım ele alır.

1) Şirket Kuruluşu: Tür Seçimi, Tescil ve İlk Yükümlülükler

Türkiye’de ticari faaliyete başlamanın en hızlı yolları şahıs işletmesi, Limited Şirket (Ltd. Şti.) ve Anonim Şirket (A.Ş.) kuruluşudur. Moda markaları; yatırım ihtiyacı, ölçeklenme hedefi ve risk dağılımına göre genellikle limited veya anonim yapıyı seçer.

• Şahıs işletmesi: Kurulumu hız ve basitlik sağlar; ancak sınırsız sorumluluk ve kurumsal imaj bakımından sınırlıdır.
• Limited şirket: Sermayesi sınırlı, ortakların sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı, yönetimi pratik.
• Anonim şirket: Büyük ölçek/yatırım planı olan markalar için uygundur; pay devri ve kurumsal yönetim esnekliği sunar.

Kuruluş Aşamaları (Özet):
1. MERSİS’te şirket kaydı ve sözleşme taslağı oluşturma.
2. Esas/şirket sözleşmesinde unvan, merkez, faaliyet konusu (NACE), sermaye ve yönetim hükümlerini belirleme.
3. Ticaret sicili tescili ve ilan; oda kaydı.
4. Vergi dairesi yoklaması ve vergi levhası.
5. SGK işyeri kaydı ve zorunlu bildirimler.
6. Fiziki mekân varsa belediyeden ruhsat.
7. Banka hesapları, pos/ sanal pos süreçleri.

Faaliyet Konusu ve NACE: E‑ticaret, perakende, toptan, tekstil imalatı, tasarım, depolama gibi faaliyetleri doğru NACE kodlarıyla sözleşmede belirtin. Eksik/yanlış kod ileride ruhsat, teşvik ve vergi uygulamalarında sorun doğurabilir.

2) E‑Ticaret: ETBİS, Mesafeli Sözleşme, Ön Bilgilendirme ve İYS

Online satış planlayan moda markaları için bazı bildirim ve sözleşme metinleri zorunludur. ETBİS’e kayıt; satışın başladığı tarihten önce veya en geç eşzamanlı olarak yapılmalıdır.

Zorunlu Metinler ve Politikalar:
• Mesafeli Satış Sözleşmesi: Sipariş öncesinde erişilebilir olmalı; ürün, fiyat, teslimat, iade ve cayma koşulları açıkça yazılmalı.
• Ön Bilgilendirme Formu: Tüketiciye sipariş öncesi sunulur; satıcı bilgileri, temel nitelikler, toplam bedel, kargo, cayma hakkı.
• Gizlilik Politikası ve KVKK Aydınlatma Metni: Veri işleme amaçları, hukuki sebepler, saklama süreleri, haklar.
• Çerez Politikası/Çerez Yönetim Paneli: Zorunlu/isteğe bağlı çerezler ayrımı ve tercih yönetimi.

Cayma Hakkı ve İstisnalar: Tüketici; kural olarak 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin sözleşmeden dönebilir. Ancak kişiselleştirilmiş/özel üretim ürünler, hijyen gereği iadesi uygun olmayan ürünler gibi istisnalar dikkatle uygulanmalıdır. İstisna kapsamındaki ürünlerde bu durum sipariş öncesi açıkça belirtilmelidir.

İYS ve Ticari İletiler: SMS/e‑posta/arama ile pazarlama yapacaksanız, İleti Yönetim Sistemi’nde marka kaydı oluşturmalı, alıcı rızalarını yönetmeli ve alıcıya kolay vazgeçme (opt‑out) imkânı sunmalısınız.

3) KVKK Uyum Programı: Aydınlatma, Rıza, Envanter, Çerez

Moda markaları; müşteri ve ziyaretçi verilerini yoğun biçimde işler. KVKK’ya uyum için aşağıdaki başlıklar kritik önem taşır.

• Aydınlatma Yükümlülüğü: Veri sorumlusunun kimliği, amaçlar, hukuki sebepler, aktarımlar, yöntemler ve haklar açıkça belirtilmelidir.
• Açık Rıza Yönetimi: Hukuki sebep bulunmayan pazarlama/analitik çerezler ve kampanya iletileri için rıza alınmalıdır.
• Veri Envanteri ve Saklama Politikası: Hangi verinin neden, ne kadar süreyle ve nerede saklandığını belirleyin.
• Veri İşleyenler: Kargo, ödeme, bulut vb. tedarikçilerle KVKK uyumlu sözleşmeler yapın; yurt dışı aktarım risklerini yönetin.
• Çerez Paneli: Zorunlu olmayan çerezler önceden işaretli olmamalı; tercih değişikliği her zaman mümkün olmalı.

4) Endüstriyel Tasarım ve Telif Hakları

Tasarım Tescili: Ürün görünümünün (çizgi, şekil, renk, yüzey, süsleme vb.) korunması için endüstriyel tasarım tescili yapılabilir. Koruma; yeni ve ayırt edici nitelik şartlarına bağlıdır. Tasarım tescili 5’er yıllık dönemlerle 25 yıla kadar uzatılabilir.

Telif Hakları: Özgün desenler, grafikler, lookbook fotoğrafları ve katalog metinleri eser niteliği taşıyorsa telif korumasından yararlanır. Fason tasarımcı/illüstratör/fotografçı ile sözleşmelerde eser devri veya kullanım lisansını açık yazın.

5) Sözleşmeler: Tedarik, Fason, Lisans, Dağıtım, Franchise, Influencer

Tedarik ve Fason Üretim: Kalite standartları, numune onayı, teslim süreleri, gizlilik, ayıplı mal sorumluluğu ve fikri haklar açıkça düzenlenmelidir. Üretim fazlası/defolu ürünlerin akıbeti ile marka etiketi kullanım kuralları unutulmamalıdır.

Lisans ve Ortak Marka (Co‑branding): Marka/ desen lisanslarında kapsam, süre, coğrafya, satış kanalı, kalite kontrol, royalty ve denetim hükümleri net olmalıdır.

Dağıtım/Bayilik/Franchise: Bölge koruması, asgari alım, stok iadesi, fiyatlandırma ve dijital satış kuralları; fesih ve marka kullanımının sona ermesinden sonraki yükümlülükler düzenlenmelidir.

Influencer/Reklam: İçerik onayı, #reklam/#işbirliği etiketleri, görsel kullanım hakları, performans göstergeleri ve fesih‑iade politikaları sözleşmede yer almalıdır.

6) Ürün Güvenliği, Etiketleme ve Uyum

Tekstil ürünlerinde tüketiciye sunulması zorunlu bilgiler bulunur: üretici/ithalatçı bilgisi, lif bileşimi, beden, bakım talimatları ve gerekli uyarılar. Çocuk ürünlerinde ip/bağcık güvenliği ve kimyasal içerik limitleri gibi özel kurallar dikkate alınmalıdır. Yanıltıcı çevre/ sürdürülebilirlik iddiaları (‘greenwashing’) reklam hukuku bakımından risk doğurur.

7) İş Hukuku, Fikri Hak Devirleri ve Çalışan İlişkileri

İş Sözleşmeleri: Çalışan tasarımcı ve fotoğrafçılarda, ortaya çıkan eserin hak sahipliğini ve kullanım devrini açıkça düzenleyin. Rekabet yasağı, sır saklama, yan iş ve sosyal medya kullanım politikaları pratikte önemlidir.

İSG ve Eşitlik: İş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini yerine getirin; eşitlik ve taciz karşıtı politikalar oluşturun; çalışan verileri için KVKK ilkelerine uyun.

8) Uyuşmazlık Yönetimi: İhlal, Tüketici Şikâyeti ve Tahkim/Arabuluculuk

Marka ihlalleri için hızlı delil tespiti, çevrim içi içerik kaldırma başvuruları ve gümrük gözetimi talebi etkili araçlardır. Tedarik ve tüketici uyuşmazlıklarında arabuluculuk ve gerektiğinde tahkim/mahkeme yolları planlanmalıdır. Tüketici şikâyetlerinde süreç yönetimi (iade/onarım/değişim) ve kayıt tutma ileride ispat gücü sağlar.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Soru: Giyim markası için Limited mi Anonim mi?

Cevap: Yatırım ve ölçek planlayan markalarda A.Ş., operasyonel pratiklik arayanlarda Ltd. tercih edilir. Vergi ve kurumsal yönetim hedefi karar verdirir.

Soru: Cayma hakkını sınırlayabilir miyim?

Cevap: Kural olarak hayır. Yalnızca mevzuattaki açık istisnalar (kişiye özel, hijyen vb.) uygulanabilir; önceden şeffaf bilgilendirme şarttır.

Soru: Tasarım tescili mi telif mi?

Cevap: İkisi tamamlayıcıdır. Ürün görünümü için tasarım tescili, desen/grafik ve fotoğraflar için telif koruması düşünülmelidir.

Soru: Yurt dışında nasıl koruma sağlanır?

Cevap: Madrid Protokolü üzerinden çok ülkeye tek başvuruyla gidilebilir; AB’de tek başvuruyla birliğin tamamında geçerli tescil alternatiftir.

Soru: İnfluencer içeriğinde etiket zorunlu mu?

Cevap: Evet; reklam içerikleri açık şekilde işaretlenmeli, tüketici yanıltılmamalıdır.

Sonuç ve Yol Haritası

Moda markası kurmak; şirketleşme, fikri haklar, e‑ticaret, KVKK, vergi ve iş hukuku başlıklarında eşzamanlı ilerleyen bir uyum projesidir. Ürün/hizmet kalitesini hukuki uyumla birleştiren markalar; yatırım, ihracat ve ölçeklenme süreçlerinde daha hızlı yol alır. Uygulamada en iyi sonuç; kuruluş anında strateji belirlemek, yazılı sözleşmelerle ilişkileri netleştirmek ve periyodik iç denetimle uyumu canlı tutmaktır.

Neden Avukatla Çalışmalısınız?

Kuruluş evraklarından marka/tasarım stratejisine, e‑ticaret metinlerinden sözleşme mimarisine kadar her adımda yapılacak küçük hatalar ileride büyük maliyetlere dönüşebilir. Deneyimli bir hukuk ekibi; hız ve güvenlik sağlar, markanızın değerini korur.

“Bu içerik yalnızca genel bilgilendirme amacı taşımaktadır; somut olaylarınıza ilişkin hukuki değerlendirme için mutlaka avukatınıza danışınız.”