ŞİRKETLER HUKUKU

Türkiye’de Seyahat Acentası Kuruluşu: Hukuki Çerçeve, Başvuru Adımları ve Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar

Giriş

Bu makale, Türkiye’de seyahat acentası kurmak isteyen girişimciler ve yatırımcılar için mevzuat temelli, uygulamaya dönük bir rehber sunmaktadır. Çalışmada, 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu, ikincil düzenlemeler ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri çerçevesinde; acenta türleri (A/B/C), ön koşullar, unvan talebi, TÜRSAB başvurusu, inceleme-denetim, üyelik ve Bakanlık onayı aşamaları adım adım ele alınmakta; işyeri ve personel nitelikleri, teminat ve ücretler, devir işlemleri ve başvurunun reddi halinde izlenecek yargı yolu özetlenmektedir. Ayrıca tüketici hukuku, sözleşme yönetimi ve veri koruma (KVKK) bakımından pratik riskler ile avukatla çalışmanın süreç üzerindeki somut etkileri değerlendirilmektedir.

1. Hukuki Dayanak ve Kavramsal Çerçeve

Seyahat acentaları; turizmle ilgili bilgi verme, paket tur ve tur düzenleme, turizm amaçlı konaklama, ulaşım, gezi, spor ve eğlence hizmetlerini yürütme yetkisine sahip, ürettikleri hizmetleri kendi adlarına veya diğer acentalar aracılığıyla pazarlayabilen kâr amaçlı ticari kuruluşlardır. İşletme belgesi yalnızca tüzel kişilere verilir ve bu nedenle başvuru sahiplerinin TTK hükümlerine göre bir şirket kurmaları zorunludur. İşletme belgesi alınmadan acentalık faaliyetine başlanamaz.

Acenta grupları mevzuatta üç başlık altında toplanır:

(i) A Grubu: Seyahat acentalığına ilişkin tüm hizmetleri ifa edebilir,

(ii) B Grubu: Uluslararası kara, deniz ve hava ulaştırma araçları ile A grubu acentaların düzenlediği turların biletlerinin satışını yapabilir,

(iii) C Grubu: Yalnız Türk vatandaşları için yurt içi turlar düzenleyebilir. Faaliyet kapsamının doğru belirlenmesi, hem teminat tutarları hem de iş modeli ve personel planlaması bakımından belirleyicidir.

2. Kuruluş Ön Koşulları ve Acenta Sahibinde Aranan Nitelikler

Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri ve şirketi temsile yetkili kişiler; diğer şirket türlerinde ise tüm ortaklar ile temsile yetkili kişiler belirli nitelikleri taşımalıdır. Temel olarak; 18 yaşını doldurmuş olmak, ağır hapis veya yüz kızartıcı suçlar ile hileli iflas nedeniyle mahkûmiyeti bulunmamak, ticari itibar bakımından yeterli kabul edilmek ve mevzuatta sayılan belirli suçlardan cezalandırılmamış olmak gerekir. Bu şartların, başvurudan önce kontrol edilmesi ve belgelendirme hazırlıklarının buna göre yapılması sürecin hızını ve başarısını doğrudan etkiler.

3. Kuruluş Süreci: Adım Adım Başvuru

3.1. Bakanlıktan Unvan Talebi

Tüzel kişi; bir dilekçe ve varsa marka tescil belgesi ile T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na acenta unvanı için başvurur. Unvan, Bakanlık nezdinde daha önce başka bir işletmeye (seyahat acentası veya turizm işletmesi) verilmişse ya da iltibasa yol açacak biçimde benzetme içeriyorsa uygun görülmez. “Tur, turizm, tour, holiday, travel, seyahat” gibi genel ibarelerin eklenmesi unvanı ayırt edici nitelikte kılmaz. Başvuru ücreti, Bakanlığın Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü’nün IBAN’ına başvuru sahibi şirket adına yatırılır. Dilekçe, “Kültür ve Turizm Bakanlığı, İsmet İnönü Bulvarı No:32 Emek-Çankaya/Ankara” adresine posta/kargo ile iletilir. Başvurular genellikle 15 gün içinde sonuçlandırılır.

3.2. TÜRSAB Başvurusu

Unvan uygunluk yazısının tebliğinden itibaren 30 gün içinde TÜRSAB’a başvuru yapılır. Başvuru, tüzel kişiliğin yetkilendirdiği kişilerce ve yetki belgesi ile teslim edilir. Başvuru dosyasında; başvuru dilekçesi, işyeri açma ve çalışma ruhsatı, Bakanlığın unvan kabul yazısı, şirket ana sözleşmesinde turizm/seyahat acentalığı faaliyetinin yer aldığına dair Ticaret Sicil Gazetesi bilgisi, güncel Ticaret Sicil Tasdiknamesi, acenta unvanı taahhütnamesi, adli sicil beyanları, temsile yetkililerin imza sirküleri, personel belgeleri ve teminat mektubu veya teminat dekontu yer alır.

Teminat; kesin ve süresiz teminat mektubu olarak verilebileceği gibi Bakanlık hesabına yatırılıp kaşeli-imzalı dekontla tevsik edilebilir. Teminat tutarları gruba göre farklıdır: A Grubu için 7.000 TL, B Grubu için 6.000 TL, C Grubu için 5.000 TL’dir. Her bir şube için anılan bedelin %25’i oranında ek teminat gerekir.

Zorunlu personelde asgari nitelik şartı bulunur. En az bir personelin otelcilik ve turizm alanında mesleki eğitim diploması, enformasyon memurluğu yabancı dil başarı belgesi veya Bakanlıkça verilmiş rehber belgesinden birine sahip olması gerekir. Acenta sahibi, fiilen acentede çalışıyor ve bu belgelerden birine sahipse personel kapsamında sayılır.

3.3. TÜRSAB İnceleme ve Denetimi

Acente Sicil Direktörlüğü dosyayı ayrıntılı inceler; eksik yoksa bildirilen adreste denetim yapılır. Denetimde Yönetmelik m.17’ye uygunluk ve personel kayıtlarının tutulması kontrol edilir. İşyeri; erişilebilir bir mahalde bulunmalı, dışarıdan görülebilir unvan tabelası taşımalı, faaliyetin gerektirdiği ölçü ve düzeni sağlamalı, telefon/faks ve internetten işlem yapabilen elektronik altyapıya sahip olmalı ve mevzuatta yer alan acenta hizmetleri dışında faaliyet yürütmemelidir.

3.4. Üyelik Ücretleri ve Aidat

İnceleme ve denetim olumlu ise başvuru sahibinden üye kayıt ücreti ve yıllık aidat talep edilir. Üye giriş aidatı üyelik kesinleşmesiyle iade edilmez; yıllık aidat ise her yıl Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında güncellenir.

3.5. Bilgilendirme Toplantısı ve Bakanlık Onayı

Ücretlerin yatırılmasının ardından yetkili kişi/kişilerin “Yeni Kurulan Acenteler Bilgilendirme Toplantısı”na katılımı gerekir. TÜRSAB bu aşamadan sonra işlemleri tamamlar ve uygun görülen başvuruyu Bakanlığa bildirir. Bakanlıkça uygun görülmeyen başvurularda üyelik başvurusu iptal edilir ve üye kayıt ücreti TÜRSAB tarafından iade edilir. Uygun görülen dosyalar için Makam Onayı alınır, Seyahat Acentası İşletme Belgesi düzenlenir ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü üzerinden teslim edilir.

4. Süre ve Maliyet Perspektifi

Uygulamada kuruluş ve devir işlemleri ortalama 1–4 ay arasında sonuçlanmaktadır. Süre; unvan seçiminin ayırt ediciliği, dosyanın eksiksizliği, denetim tarihleri ve idari iş yükü gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Maliyet kalemleri; şirket kuruluş giderleri, başvuru bedelleri, teminat, üyelik ve aidat ödemeleri ile işyeri açma-ruhsatlandırma ve personel istihdam giderlerini içerir. İş planına uygun bir nakit akışı ve belge takvimi oluşturmak kritik önem taşır.

5. Devir İşlemleri: İlkeler ve İş Akışı

İşletme belgesinin devrinde şubeler merkezle birlikte bir bütün olarak değerlendirilir. Şubesiz devir yapılacaksa şube kapatma işlemi eş zamanlı yürütülür. Bakanlık veya Birlik nezdinde, işletme belgesinin iptali ya da uzun süreli üyelikten çıkarma sonucunu doğurabilecek inceleme/işlemleri bulunan acentalar, bu süreçler sonuçlanana kadar devir talep edemez.

Devir; devreden ve devralan tüzel kişilerin birlikte vereceği tek dilekçe ile başlatılır. İmza sirküleri ve devralanın kullanacağı yeni unvana ilişkin unvan tercih listesi eklenir. Bakanlık uygun görürse “devre ilişkin ön izin” verilir. Ön iznin tebliğinden itibaren 30 gün içinde Birliğe başvuru yapılması zorunludur (gerekirse 15 gün ek süre). Birlik; devre engel bir husus olup olmadığını ve devralan tüzel kişiliği inceler; uygun görürse belgelendirme işlemlerini yürütür, aksi halde gerekçeli ret ve dosyayı Bakanlığa iletir. Belgelendirme Bakanlıkça tamamlanıp işletme belgesi düzenlenerek sicile işlendiğinde devir hüküm ifade eder.

Devir sonrası, 1618 sayılı Kanun m.10/1‑e uyarınca devredenin Bakanlık emrindeki teminatı iade edilir. Devredilen belgedeki acenta unvanı veya iltibasa yol açacak unvan 10 yıl boyunca başka bir acentaya verilmez. İşletme belgesini devreden tüzel kişilik, 3 yıl geçmeden yeniden işletme belgesi talep edemez.

6. Başvurunun Reddine Karşı Yargı Yolu

Kuruluş ve devir başvuruları idari başvuru niteliğindedir. Ret halinde, kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. Dava öncesinde; ret gerekçelerinin hukuka uygunluğu, usule ilişkin şekil şartları ve takdir yetkisinin sınırları özellikle incelenmeli; bilgi-belge seti gözden geçirilerek eksikler tamamlanmalıdır.

7. Uyum, Sözleşmeler ve Pratik Riskler

Seyahat acentalığı, tüketici hukuku (paket tur sözleşmeleri, mesafeli sözleşmeler), haksız rekabet, ticari reklam ilkeleri, bilgi toplumu hizmetleri ve kişisel verilerin korunması (KVKK) gibi çok katmanlı mevzuata tabidir. Paket tur sözleşmeleri ve ön bilgilendirme metinlerinin güncel mevzuata uygun olarak hazırlanması; cayma, iptal-ia­de, mücbir sebep ve sigorta-kefalet mekanizmalarının açık ve dengeli düzenlenmesi önem taşır. Ayrıca A grubu acentaların turizm amaçlı kiralamalara aracılığı gibi özel senaryolarda yetki sınırlarının doğru çizilmesi gerekir.

Uygulamada en sık karşılaşılan hatalar; unvan seçiminin ayırt edici olmaması, işyeri niteliklerinin yönetmeliğe uygun planlanmaması, teminat ve personel belgelerinin eksikliği, sözleşme ve aydınlatma metinlerinin mevzuata uyumsuzluğudur. Bu riskler idari yaptırımlara ve tazminat sorumluluğuna yol açabilir.

8. Avukatla Çalışmanın Sağladığı Somut Faydalar

• Süre ve maliyet optimizasyonu: Başvuru dosyasının eksiksiz hazırlanması ve takvim yönetimi ile 1–4 aylık süreçte gecikmelerin önlenmesi.
• Unvan ve marka stratejisi: İltibas riski taşımayan ve ticari konumlanmayı destekleyen unvan seçimi; marka tescil süreçlerinin koordinasyonu.
• Sözleşme seti ve uyum: Paket tur, aracılık, tedarikçi ve iş ortaklığı sözleşmelerinin yanı sıra mesafeli satış ve KVKK dokümantasyonunun mevzuata uygun şekilde hazırlanması.
• Denetim hazırlığı: TÜRSAB denetiminde işyeri ve personel niteliklerinin uygunluğunun ön incelemesi; tesis, tabela ve kayıt düzeninin kontrolü.
• İhtilaf ve itiraz yönetimi: Ret halinde idari başvuru ve dava stratejisinin kurulması; tüketici uyuşmazlıkları ve tazminat risklerinin yönetimi.
• Operasyonel ölçeklenme: Şube açılışları, teminat artışları ve devir işlemlerinin planlı yürütülmesi.

9. Sık Sorulan Sorular (Özet)

• Kuruluş ne kadar sürer? – Uygulamada ortalama 1–4 ay.
• Hangi grubu tercih etmeliyim? – Faaliyet kapsamınıza göre A/B/C. A grubu en geniş yetkiye sahiptir.
• Airbnb aracılığı mümkün mü? – Turizm amaçlı kiralamalarda aracılık yalnızca (A) grubu acentalar üzerinden yapılabilir.
• Teminat ve ücretler nedir? – Gruba göre teminat; üyelik ve aidat ayrıca tahsil edilir.
• Başvurum reddedilirse? – 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.

Sonuç

Seyahat acentası kuruluşu, yalnızca başvuru formlarının tamamlanmasından ibaret değildir; unvan planlaması, işyeri ve personel nitelikleri, sözleşme ve veri koruma yükümlülükleri ile denetim kültürü gerektiren çok adımlı bir süreçtir. Doğru hukuki kurgu ve belge mimarisi sayesinde idari gecikmeler ve uyumsuzluk riskleri minimize edilir; ticari faaliyetler sağlam bir temelde başlatılır. Kuruluş ve ölçeklenme aşamalarında avukatla çalışmak, hem mevzuata uyum hem de operasyonel verimlilik bakımından doğrudan katma değer sağlar.

Sorularınızı bize iletmek veya danışmanlık almak için hemen iletişime geçebilirsiniz.

E-posta: [email protected]
WhatsApp: 0539 439 56 08

T&G Hukuk Danışmanlık olarak profesyonel, hızlı ve güvenilir çözümler sunuyoruz.

“Bu içerik yalnızca genel bilgilendirme amacı taşımaktadır; somut olaylarınıza ilişkin hukuki değerlendirme için mutlaka avukatınıza danışınız.”